Projekt Negasz

W Tigray, najbardziej na północ wysuniętym regionie Etiopii, znajduje się najważniejsze islamskie miejsce święte w Rogu Afryki – mała wioska Negasz, położona między Mekelle a Addigrat. To właśnie tutaj towarzysze proroka Muhammada znaleźli schronienie przed prześladowaniami za swoją wiarę podczas tzw. pierwszej hidżry w 615 r., gdzie zostali przyjęci przez sprawiedliwego króla Aksum, Al-Negasziego. Z tych wydarzeń wywodzi się najbardziej czczona tradycja dotycząca pochodzenia muzułmanów w północno-wschodniej Afryce, a Negasz stał się ważnym celem pielgrzymek, uważanym przez etiopskich muzułmanów za „drugą Mekkę”.

Współczesny święty kompleks powstał stosunkowo niedawno, ale według lokalnej tradycji, osada muzułmańskich przybyszów w rzeczywistości znajdowała się dalej na zachód od niego. To właśnie ta osada będzie przedmiotem interdyscyplinarnego projektu badawczego w Negasz, zainicjowanego przez naukowców z Uniwersytetu Warszawskiego we współpracy z Uniwersytetem Mekelle.

Badania opierają się na trzech filarach: przednowoczesnej osadzie w regionie Negasz (szczególnie tej związanej z pierwszą hidżrą), postaci Al-Negasziego oraz współistnieniu muzułmanów i chrześcijan na tym obszarze. Ponieważ osada leży na skrzyżowaniu starożytnych szlaków handlowych, badania mogą również poszerzyć wiedzę na temat starożytnych sieci handlowych i wymiany kulturowej, które obejmowały Afrykę i Wschód.

Projekt ma charakter interdyscyplinarny i obejmuje poszukiwania archeologiczne śladów pierwszych osadników, badania historyczne dotyczące Al-Negasziego oraz badania etnograficzne lokalnej społeczności, aby rzucić światło na rzeczywiste znaczenie tych wydarzeń dla późniejszych pokoleń. W szerszej perspektywie badania mają na celu zwiększenie potencjału turystycznego tego obszaru oraz świadomości dziedzictwa kulturowego wśród lokalnej ludności.

W listopadzie 2024 r. Kamil Kuraszkiewicz, Zuzanna Augustyniak (oboje z Uniwersytetu Warszawskiego), Wolbert Smidt (Uniwersytet Mekelle), Desta Haileyesus (Uniwersytet Mekelle), Mearg Abay Abebe (student archeologii i afrykanistyki oraz doktorant Uniwersytetu Warszawskiego) oraz Berihu Gebremedhin (przedstawiciel weredy).

Zidentyfikowano trzy obszary z wyraźnymi śladami przednowoczesnych osad, wszystkie położone na szczytach wzgórz: pozostałości meczetu, ruiny dużego, złożonego „domu na wzgórzu” oraz tzw. „domu szajcha” . W ramach wizyty przeprowadzono wywiady z członkami lokalnej społeczności, w tym z imamem i synem szajcha, a także z zespołem odpowiedzialnym za renowację współczesnego meczetu.

Kolejny etap projektu obejmie oczyszczenie i dokumentację struktur oraz badania etnograficzne.